Jaarlijks wordt de Martin Buber-Plaquette uitgereikt tijdens de Euriade, het festival van de Dialoog. Omdat KaperGerlings in november 2018 een excursie rondom de Euriade, Eurode en de Martin Buber-Plaquette organiseert in Kerkrade, waarin wij dieper ingaan op de grensbeleving en de dialoog tussen Kerkrade en Herzogenrath, een korte uitleg over Martin Buber.
Martin Buber is een Joods-Oostenrijkse filosoof die het meest bekend is geworden met zijn filosofie over de dialoog. Daarmee is hij zeven keer genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede en tien keer voor de Nobelprijs voor de literatuur. In zijn filosofie combineert hij de Joodse cultuur en religie met de seculiere filosofie van Søren Kierkegaard en Ludwig Andreas von Feuerbach. In het boek Ich und Du zet hij zijn filosofie uiteen, de theorie over de existentiële dialoog. Het boek omvat vele thema's, zoals religieus bewustzijn, moderniteit, het concept van het kwaad, ethiek, onderwijs en Bijbels heremitiek. Bovenal blijft zijn ideeën over de dialoog het bepalende element.
Buber benadert de dialoog in twee lijnen, de Ich-Du relatie en de Ich-Es relatie. De Ich-Du (Ik-Jij) relatie benadrukt het gemeenschappelijke en holistische bestaan van twee wezens. Het is een concrete ontmoeting, zonder enige vorm van kwalificatie of objectificatie van elkaar. Ook verbeelding en vooraf aangenomen ideeën spelen geen rol in deze relatie. De deelnemers zijn gelijk aan elkaar, de ontmoeting heeft geen vooraf vastgelegde structuur of inhoud. Het is bovendien niet meetbaar, terwijl het wel echt en waarneembaar is. Buber geeft meerdere voorbeelden van een dergelijke ontmoeting tussen Ich en Du zoals twee geliefden, een toeschouwer en een kat, twee vreemden in een trein. Woorden die deze relatie goed dekken zijn bijvoorbeeld ontmoeting, bijeenkomst, dialoog, gemeenschappelijk en uitwisseling.
Het tweede deel is de relatie Ich-Es, ik en het. In plaats van de dialoog gaat het hier over een monoloog. 'Ik' confronteert en kwalificeert een idee of conceptualiseert een wezen in zijn omgeving en behandelt dit wezen als een object. Al deze objecten zijn een mentale representatie, gecreeërd en in stand gehouden door de individuele geest. Het is een relatie met zichzelf, een monoloog dus. De dingen die de 'Ik' heeft gekwalificeerd of geobjectificeerd, zijn daar om gebruikt en ervaren te worden. 'Es', het object, dient de 'Ik', de waarnemer.
Buber stelt dat de Ich-Du en de Ich-Es relaties elkaar afwisselen in een soort van golfbeweging. Het is zelfs zo, stelt Buber, dat de Ich-Du ervaringen zeldzaam zijn en dat wij in een wereld leven waarin de intermenselijke relaties steeds vaker een Ich-Es relatie is.
Terugkomend op de Martin Buber-Plaquette. Deze prijs wordt uitgereik aan een persoon die deze Ich-Du relatie bevordert, de ander daadwerkelijk waarneemt zonder vooraf aangenomen oordelen en een dialoog voert tussen gelijken. En dat is wat wij ervaren in Kerkrade, een plaats waar de Ich-Du en de Ich-Es ontmoetingen elkaar afwisselden. En waar nu in de unieke 'Europastad' Eurode de Ich-Du relatie centraal staat.
Foto: Martin Buber ontvangt de Erasmusprijs op 3 juli 1963, hier in gesprek met HM Koningin Juliana, Prins Bernard en Prinses Beatrix. Coll. Nationaal Archief, bron: wikipedia