"Woorden definiëren wie wij zijn," een zin uit de tv-serie Star Trek: Discovery, waarmee de week begon. En ook al kennen wij het bekende spreekwoord "Spreken is zilver, zwijgen is goud," uiteindelijk bepaalt het mogen spreken onze vrijheid en het recht om te zijn. Later deze week kwam ik een zin van Belle van Zuylen tegen op het huis van haar familie in Utrecht: "Ik vraag niet om vrijheid van denken. Die heb ik." (1794). Krachtiger kan ik het niet zeggen: vrijheid van spreken is iets wat ons bepaalt.
Met ons bezoek aan de expositie van Anselm Kiefer kwamen opnieuw woorden en gedachten naar boven. "Kunst mag ons confronteren met wie wij zijn en wat wij denken te weten," werd Anselm Kiefer geciteerd in de tentoonstelling. In het museum bleef het stil; hier was ruimte om te denken. Maar waar mogen wij uiten wat wij denken te weten? Juist op een plek waar nu, vanuit een inclusiviteitsgedachte, elk woord op een weegschaal wordt gelegd.
En die inclusiviteitsgedachte lag ook ten grondslag bij de laatste opdracht in één van de twee antropologische cursussen aan de Radboud Universiteit Nijmegen: een tekst schrijven vanuit het perspectief van de rivier als levende entiteit, maar wel genderneutraal. Hoe maak je een tekst neutraal in een taal die zo sterk verbonden is met vrouwelijke en mannelijke zelfstandige naamwoorden? En maakt een genderneutrale tekst de tekst als geheel misschien neutraal en betekenisloos?
De laatste dagen van de week belandde ik in een woordenlijst die The New York Times heeft gepubliceerd. Woorden die verschillende overheidsagentschappen op een ongewenste woordenlijst hebben geplaatst. Hoe verwoord je jouw gevoel van rechteloosheid als je niet mag spreken over "vrouw," "ongelijkheid," "institutioneel" of "ondervertegenwoordigd"?
Uiteindelijk vond ik een quote van Antoine de Saint-Exupéry: "Als je een schip wilt bouwen, trommel dan niet de mannen op om hout te verzamelen en hen opdrachten te geven. In plaats daarvan, leer hen te verlangen naar de grote en eindeloze zee."
Vrij vertaald: Geef ons niet de opdracht om specifieke woorden wel of niet te gebruiken. Geef ons het verlangen naar een vredige, gelijkwaardige samenleving waarin wij allemaal in veiligheid en gezondheid samen kunnen leven. De woorden komen dan vanzelf.
©foto - KaperGerlings. Werk: Mirella Bentivoglio en Annalisa Alloatti, Storia del monumento, 1968 (detail)