De titel van de Papier Biënnale 2020 in Museum Rijswijk is actueler dan ooit. De inleiding op de muur refereert aan deze bijzondere samenloop van omstandigheden die verder niet in de kunstwerken terug te vinden is. Soms kan ook actuele kunst niet actueel zijn en dat maakt het dan ook weer prettig om te zijn, even wat anders dan de pandemie.

Maar THUIS dus. Thuis op anderhalve meter met een route die met pijlen is aangegeven. Binnen de wereld van architectuur zouden we spreken over de menselijke maat. Een expositie met 22 kunstwerken van groot formaat gemaakt door 20 kunstenaars uit binnen- en buitenland. Gegroepeerd rondom vier thema’s: Roots, Safety First, To Boldly Go en Lost, Not Yet Found. De gemene deler is papier en aan het einde van de tentoonstelling wordt duidelijk dat het materiaal soms te beperkend kan zijn.

Papier associeer ik met kwetsbaar, klein formaat, schetsen en beperkend. Juist met deze expositie laten de kunstenaars zien dat papier ook stoer, krachtig en groots kan zijn. En, en dat heb ik zelf niet vaak met biënnales, een deel van de werken zou ik zo thuis willen ophangen. Het werk van Senol Tatli bijvoorbeeld. Zij verbeeldt met haar werk Accross the Sea/Exodus de zee met de oranje rubberbootjes of reddingsvesten die op de golven deinen. Hiermee laat zij de nietigheid zien van de kleine vluchtelingenbootjes op de Middellandse Zee. Een zware boodschap gevat in fragile vierkantjes.

Verrassend is de glazen cameralens die Marianne Lammersen heeft gemaakt in de vorm van haar ouderlijke huis. Met deze lens heeft zij daadwerkelijk foto’s gemaakt van de Chinese maatschappij die zij weer heeft verwerkt in papiercollages. Een mooi werk dat de kijker betrekt bij het maakproces.

Het thuisgevoel dat Anna van Bohemen met Refuge wil verbeelden is kwetsbaar. De papier-maché manden, de brieffragmenten en het werk van getekende ogen verbinden haar met haar moeder en haar moeders land Polen. De ogen waken over ons en behoeden ons van het kwaad. Een zeer mooi werk dat je uitnodigt letterlijk oog-in-oog met haar kunst te staan.

Het geknisper van de papieren wanden van Ulli Böhmelmann versterken het hemelse gevoel dat je krijgt wanneer je door haar witte, lichte kunstwerk loopt, getiteld Walk Home. Het hemelse verdwijnt wanneer je begrijpt dat zij hier een luchtledige omgeving mee wilde creëren. Een omgeving die voor haar symbool staat voor de wereld waarin een migrant zich bevindt. Een plek van desoriëntatie, een niet nagekomen belofte en een letterlijk dichte deur.

Dat papier soms niet het enige materiaal is dat je als kunstenaar gebruikt bewijzen een drietal kunstenaars in deze biënnale. In het werk van de hierboven genoemde Marianne Lammersen is papier een van de vele materialen die zij gebruikt. In de animatiefilm Pied Piper’s Voyage van Lebohang Kganye is papier niet tastbaar, maar vormt het de theaterwanden in haar film. En bij Pim Palsgraaf ben je werkelijk aan het zoeken naar het papier in zijn werken.

De papier biënnale laat zien dat in de afgelopen jaren te weinig aandacht is geweest voor dit specifieke medium. Daarnaast wordt ook meteen duidelijk dat een biënnale puur gericht op een materiaal, de curatoren uitdaagt in het vinden van een gemene deler. De begeleidende teksten bij sommige kunstenaars lijken te zijn geschreven om het werk binnen het thema te laten passen. Teksten als ‘Gewoon mooi’, ‘Genieten’ of ‘Ik weet ’t ook even niet meer' kunnen ook verfrissend werken. Maar dat is misschien meer een algemene kritiek dan alleen voor deze expositie.

Beeldmateriaal: ©KaperGerlings Instituut