Op 20 april opende de 60ste kunstbiënnale van Venetië onder de titel Stranieri Ovunque – Foreigners Everywhere onder curatorschap van Adriano Pedrosa. Na twee bezoeken aan deze expositie, met 3 weken ertussen, blijft de vraag wie nu de vreemdeling is, de bezoeker, de kunstenaar of de curator? Deze jubileumeditie legt onbedoeld het succes neer bij de landenpaviljoens en de extra exposities in de stad.
De Venetiaanse kunstbiënnale bestaat uit drie onderdelen. De internationale tentoonstelling onder curatorschap van Adriano Pedrosa, waarbij de titel ook de titel is van de gehele biënnale. Daarnaast organiseren 88 landen een eigen bijdrage in een paviljoen of stadspaleis en als derde worden aanverwante exposities georganiseerd door NGO’s, regio’s en kunstorganisaties. Daarbuiten telt Venetië nog vele extra tentoonstellingen in musea en galeries. De grootsheid van deze kunstmanifestatie maakt dat dit een carrière stap is voor de hoofdcurator en een enorm platform voor de vele kunstenaars. Dit is een tweejaarlijks hoogtepunt in de internationale kunstwereld.
Voor de kritische kanttekening bij de internationale tentoonstelling, hoef ik alleen Pedrosa te citeren uit een interview in de bijbehorende catalogus. Pedrosa geeft kritiek op andere exposities met de volgende zin: ‘Or else I find certain themes and concepts that are quite complex and cryptic, and although they might be theoretically grounded, they are not very generous with the audience.’ (‘Of anders vind ik bepaalde thema's en concepten behoorlijk complex en cryptisch, en hoewel ze misschien theoretisch gefundeerd zijn, zijn ze niet erg genereus tegenover het publiek.’)
Dit is precies het punt in deze tentoonstelling. Zijn ideeën, visie en uitgangspunten zijn helder verwoord en onderbouwd in de catalogus. De curator lukt het alleen niet om ons mee te nemen in zijn verhaal in de tentoonstelling, ons bewust te maken dat wij met zeer getrainde blik naar kunst kijken en daarmee voorbij gaan aan andere visies op de wereld. Eenzelfde probleem werd zichtbaar bij de Berlijnse biënnale van 2020 met het Zuid-Amerikaanse collectief met María Berríos, Renata Cervetto, Lisette Lagnado en Agustín Pérez en de Documenta15 in 2022 in Kassel met het Indonesische collectief Ruangrupa. Het laat pijnlijk zien dat het selecteren van een curator (of curerend collectief) uit een ander werelddeel, niet automatisch leidt tot begrip van de andere standpunten bij het publiek. Hier ligt wezenlijk een taak voor de directies en vaste teams van de biënnales en manifestaties, om de curator te ondersteunen met een educatief programma, dat de westerse kijker aan de hand neemt in deze andere/veranderende kijk op de kunst.
Het dwalen door deze kunsttentoonstelling brengt je zeker bij mooie kunstwerken en meerdere uitblinkers. De grote aandachtstrekker, Kapewe Pukeni (De alligatorbrug) van MAHKU zit op de voorgevel van het centrale tentoonstellingsgebouw in de Giardini. Het kleurrijke werk zet de toon voor deze expositie met een dominante aandacht voor inheemse kunstenaars, zowel in de Giardini als op de Arsenale. De video van Fred Kuwornu, We Were Here: The Untold History of Black Africans in Renaissance Europe brengt krachtig naar voren dat zij die niet vertegenwoordigd zijn, zeker niet onzichtbaar of een vreemdeling zijn. Die nadruk op de gevolgen van het zien van de ander als vreemdeling, komt ook naar voren in het werk van Nil Yalter, Teresa Margolles en Bouchra Khalili. Het beeld A Sculpture for Trans Women […, 2022) van Puppies Puppies ons ervaren dat ondanks het geslachtsorgaan een mens zich prima kan identificeren met een andere sekse. De queer gemeenschap krijgt over het geheel veel aandacht met specifieke groepering van queer kunstenaars op beide locaties van deze internationale tentoonstelling. Met de werken van Aloïse en Madge Gill geeft Pedrosa een sterke presentatie van outsider kunstenaars.
Met enige voorbereiding wordt de expositie van Pedrosa minder een ruim opgezette Art Rotterdam en landt het thema beter. Toch blijft voor mij de vraag in hoeverre deze tentoonstelling ons nu bewuster maakt van de onbedoelde uitsluiting van specifieke groepen kunstenaars.
Lezing kunstbiënnale van Venetië 2024
Bereid jouw bezoek aan deze kunstbiënnale goed voor met deze lezing (fysiek en online) en voorkom dat je gaat dwalen door de tentoonstelling.
Meer over deze lezing
Reis Kunstbiënnale van Venetië
De kunstbiënnale van Venetië is hét evenement van het jaar in de kunstwereld. Mis deze niet en ga met ons mee naar Venetië met deze 5-daagse vliegreis.
Direct naar deze reis
© bannerfoto: KaperGerlings Instituut. Kunstwerk van MAHKU, Kapewe Pukenim, 2024