Tot hoever is iets kunst of bijzonder omdat een kunstenaar als maker achter het werk zit? Huis Marseille zoekt met Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing naar de grenzen van het medium. Fotografie als kunstvorm in de tijd dat alles gedeeld wordt. Wat maakt de foto dan tot kunst?
Hoe dan ook is fotografie een van kunsttechnieken die snel op de pijnbank komt te liggen met de vraag: is dit kunst? Een geslaagde foto met goed uitgedachte licht en schaduwwerking, compositie en scherpte is tegenwoordig niet meer voorbehouden aan professioneel (dus betaalde) fotografen. Het onderwerp wordt juist nu leidend in de vraag of de foto dan wel of geen kunst is of in ieder geval als bijzonder wordt beschouwd.
Met deze expositie vraag ik mij af of Huis Marseille niet duidelijker het verschil tussen de Instagram fotografie en de professionele camera fotografie kon laten zien. De basisvraag die de curator nu heeft gesteld is: hoe gebruiken professionele fotografen Instagram als communicatiemiddel met hun achterban als zichtbaarheidskanaal? Alleen komen zowel mijn vraag alsook die van de curator niet duidelijk naar voren. De afzonderlijk groot afgedrukte foto's worden afgewisseld met een reeks van Instagram foto's. De getrainde kijker ziet overeenkomsten en verschillen tussen de fotografen en hun manier van het gebruik van Instagram. En toch blijft onduidelijk wat Instagram nu daadwerkelijk doet voor de professionele fotograaf.
De tentoonstelling laat zien hoe verschillende fotografen Instagram inzetten om zichtbaar te worden. Coco Capitán heeft de figuur van matroos een centrale positie in haar gepresenteerde werk. Zowel in haar schilderijen, fotografie en kleine installaties komt deze herkenbare figuur terug. De gepresenteerde foto's van haar Instagram account laten duidelijk zien dat zij gekozen heeft voor een eenduidige boodschap. De matroos als onderwerp komt in bijna alle foto's terug en Instagram is zodoende een onderdeel geworden van haar verhaal. Haar online account laat teasers zien van haar werk en functioneert helder als extra vitrine op haar geëxposeerde foto's.
Bij het werk van Martine Gutierrez is duidelijk dat ook de curator de verbinding met Instagram even vergeten is. In de introductietekst op haar werk, krijgt de installatie die in de Rode Kamer is geinstalleerd alle aandacht. De Instagram foto's die langs de trap hangen op weg naar en van deze kamer, geven een beeld van Gutierrez haar account. Een account dat veel laat zien, maar geen eenduidige boodschap lijkt te hebben zoals Coco Capitán. Tenzij je het verhaal van Gutierrez kent, een transexueel die aandacht vraagt voor identiteit. Wie ben jij, wat zegt een label over ons als mens? Binnen die vraagstelling is Gutierrez zelf een kunstobject, een moderne variant van Mathilde Willink of Andy Warhol. Deze boodschap, haar positionering als levend kunstobject komt niet naar voren in de presentatie van haar werk in combinatie met haar Instagram account. Haar Instragram account vervalt tot een aaneenschakeling van kiekjes die mooi gemaakt zijn, maar onsamenhangend.
Opvallend genoeg is Myriam Boulos Instagram juist gaan gebruiken als nieuwskanaal. Met de start van de revolutie op 17 oktober 2019 in Libanon en vooral na de explosie op 4 augustus 2020 in de haven van Beiroet functioneert haar kanaal als beeldende krant. Foto na foto wordt het verhaal van de bewoners in Beiroet na deze explosie verteld. Hoe hun leven is veranderd en hoe zij zoeken naar een manier van overleven. Journalistieke fotografie als basis. En Boulos laat duidelijk zien dat de foto's op Instagram niet onderdoen aan de op groot formaat geprinte en gepresenteerde foto's. Eenmaal een goed oog voor de fotografie, dan is de camera die je gebruikt ondergeschikt.
Precies het tegenovergestelde gebeurd met het werk van Thomas Lohr. De lockdown in Parijs was voor hem aanleiding om het dagelijkse leven vanuit zijn raam vast te leggen. De foto's die bijna allemaal via social media werden gedeeld slaan plat, missen een vorm van esthethiek en krijgen het niet voor elkaar om een verhaal te vertellen. De door de curator mooi omschreven point-and-shoot esthetiek is niets anders dan de snapshots van de jaren '90, terwijl deze laatste nog spanning kregen doordat de foto's vaak vragen opriepen over wat er nu was gefotografeerd.
Nick Sethi zette Instagram in om een groter publiek te bereiken. Zijn Stories laten een beeld zien van een rondreizende twintiger die India ontdekt en zijn ervaringen met ons deelt. Vaktechnisch gave foto's, terwijl het onderwerp erg doet denken aan de commerciële Instagram stories van rondreizende vloggers die de ene na de andere mooie locatie met jouw delen. Allemaal keurig gesponsord en betaald natuurlijk. Bij Sethi komt een oprechte interesse in India naar boven, maar de hoge mate van vakantiefoto's maakt dat het verhaal erg overkomt als dertien in een dozijn.
Huis Marseille maakt vooral duidelijk dat Instagram versterkend werkt, als de volger of museumbezoeker meer achtergrond informatie heeft over de kunstenaar. Daarnaast komt de vraag bovendrijven, hoe de professionele (kunst)fotografie zich verhoudt tot de meer commerciële social media kanalen? Dat de curatoren gestart zijn met Instagram in hun zoektocht naar kunstenaars (en niet via de bekende routes van galeries, academies, andere musea en exposities) laat zien dat zij echt open willen staan voor een nieuwe definitie van kunstfotografie en de professional. Uiteindelijk blijkt ook hier dat zij die de aandacht vast konden houden, ofwel een sterk journalistiek verhaal vertelden (Boulos, Palacios) of breder waren dan fotografie alleen (Gutierrez, Capitán, Al Qasimi). Vakantiekiekjes blijven een genre apart.
© beeldmateriaal: KaperGerlings Instituut, installatie overzicht van Martine Gutierrez, in Huis Marseille 2020