The Laboratory of the Future is Afrika, aldus Lesley Lokko, hoofdcurator van de 18e architectuurbiënnale van Venetië in 2023. De Ghanees-Schotse architecte verbindt twee werelden met elkaar die ieder geconfronteerd worden met twee krachtige termen: dekolonisatie en decarbonisatie. Ieder met een eigen complexiteit, perspectief en een eigen ‘Anderen’ waartegen men zich verzet. Deze biënnale gaat het volgende vraagstuk in de spotlight zetten.
De gebeurtenissen van de laatste drie jaar hebben ons onzeker gemaakt. De pandemie liet ons voelen dat ook wij kwetsbaar zijn, ondanks de vergevorderde medische hulp. De oorlog in Oekraïne brengt onrust en angst terug naar het Europese continent. Juist een plek dat de afgelopen zeventig jaar zich veilig en onaanraakbaar voelde. Het conflict tussen naties en politieke machthebbers heeft een evenknie waarin de gewone mens zich afzet/afkeert tegen nieuwkomers, oorspronkelijke bewoners en zelfs de natuur.
De ‘Ander’ als bindend middel werkt niet meer, de uitdagingen zijn te groot geworden. Daar waar wij in Europa over de ander praten als minderheid, is veelal in de rest van de wereld juist de meerderheid. De vraagstukken van dekolonisatie en decarbonisatie raken ieder gelijk, op micro- en macroniveau. Deze situatie vraagt van ons om uitleg te geven over en onderzoek te doen naar ons eigen leven en het milieu. Rekenschap geven over onze keuzes, want veel oplossingen waarover wij spreken, zijn niet gelijk voor iedereen en gaan juist ten kosten van velen, mens en natuur gelijk.
Hoe complex de vraagstukken ook lijken te zijn, oplossingen zijn er altijd. Architecten bevinden zich met hun werk vaker op grensvlakken, zoals letterlijk met buren, politieke begrenzingen, milieubeperkingen en vele sociale uitdagingen. En juist doordat de architectuur nog steeds grondgebonden is, komt sociaal en ecologie direct samen op deze plek.
Dus laat architecten nu met potentiële oplossingen komen, aan de hand van workshops, een laboratorium. En Afrika is volgens Lesley Lokko een laboratorium. Hier komen dekolonisatie en decarbonisatie samen met nog vele andere acute vraagstukken. Afrika is het demografisch gezien het jongste continent, een decennium jonger dan Azië, het is het snelste verstedelijkende continent met 4% per jaar. Deze groei is vrijwel ongepland en over het algemeen ten kosten van de lokale omgeving en het milieu. Dit zorgt ervoor dat in Afrika de gevolgen van klimaatveranderen zowel op lokaal als planetair niveau drastische gevolgen heeft. En doordat Afrika in de voorgaande eeuwen uitgebuit is ten behoeve van de Europese economische groei, zit het contintent met een structurele achterstand. Lokko stelt dat raciale gelijkheid en klimaat gerechtigheid twee zijden van dezelfde medaille zijn.
Hoop, dat is wat Lokko met haar expositie wil brengen. Hoop maakt ons menselijk, geeft ons kracht en biedt een toekomstperspectief. Aan de hand van het concept van een laboratorium of werkplaats wil zij komen tot nieuwe vooruitzichten op onze toekomst. Waar de gebouwde omgeving ons helpt in het bereiken van een egale samenleving, mens, dier en natuur gelijk en een wereld waarin wij beter omgaan met onze leefomgeving.