Begin december reisden wij, in samenwerking met SRC-reizen, met een groep van 17 mensen naar Lyon. Aanleiding was de 14^e Biënnale van Lyon, een hedendaagse kunst manifestatie dat een kleine versie is van de Venetiaanse Biënnale. Lyon is bij velen bekend als een van de grote steden die je kruist op de Route du Soleil. Maar er werkelijk even stoppen, dat doen er te weinig. Lyon was en blijft daardoor een bijzondere verrassing als tweede stad van Frankrijk.

Om de stad anders te bezoeken, zijn we gaan vliegen. Het vliegveld is nieuw en sluit aan op het treinstation. Een bijzonder ontwerp van Santiago Calatrava, waarin je van bovenin het gebouw door het exoskelet afdaalt richting de centrale hal en de bus voor ons. Na gesetteld te zijn in het hotel, nam Paul den Arend ons mee met een stadswandeling door Lyon. Uiteindelijk dwaalden wij bijna 4 uur door de oude stad, langs de kathedraal, met de kabelbaan naar de basiliek bovenop de berg (met prachtig uitzicht op Lyon), de oude Romeinse theaters en wandelend terug naar Vieux Lyon en een stukje over het schiereiland tussen de Rhône en de Saône. ’s Avonds aten we gezamenlijk in een restaurant in de oude stad.

In twee dagen tijd werden de drie locaties van de Biënnale bezocht. De Bïennale droeg het thema Mondes Flottants, drijvende wereld. Onder curator Emma Lavigne en directeur Thierry Raspail werd een antwoord gezocht op de vraag: wat is nu moderne kunst? Lavigne gaat uit van een moderne wereld waarin alles samenvloeit. Geen duidelijk afgebakende kunststromingen, maar een archipel waarin elk eiland een gedeeld element heeft. In het geval van deze Biënnale werd uitgegaan van eilanden met thema’s als geluid, gevoel, interne kosmos, uitgebreide poëzie en het eiland van circulatie en het oneindige.

Als eerste werd het MACLyon (Musée d’art Contemporain de Lyon) bezocht. Hier stonden de thema’s geluid, gevoel, uitgebreide poëzie en de interne kosmos centraal. De expositie startte met werk van Nam June Paik (een van de eerste videokunstenaars) en Marcel Duchamp. Kunstenaars die trendsettend zijn geweest, een mooie aftrapt voor de gehele Biënnale. Vooral het werk van Ernesto Neto trok de aandacht met zijn drie ruimte vullende sculpturen van polyamide, waarmee hij de bezoeker in een andere gevoelswereld wil trekken. Ander bijzonder werk was van Jorinde Voigt en Dominique Blais.

Op dezelfde dag werd ook het Institut d’art contemporain de Villeurbanne bezocht, wat in een wijk verderop ligt. Hier werden 21 jonge aanstormende kunstenaars gepresenteerd. Een expositie die was samengesteld met hulp van de curatoren van 10 andere internationale kunstbiënnales. Verfrissend werk dat soms onduidelijk was in de boodschap, maar misschien juist daarom onze geesten openbrak voor nieuwe ideeën en inzichten. Het videowerk Les Fleurs #3 van Hicham Berrada dompelt je onder in uiteenspattende bloemen van ferrofluid, een vloeistof met gemagnetiseerde nanodeeltjes. De grootste werken van papierrolletjes van Dia Mehta Bhupal gaf een totaal nieuwe dimensie aan onze eigen wereld en de architectuurfotografie.

De dag werd afgesloten met een bezoek aan Fondation Bullukian met een soloexpositie van Lee Mingwei. Hij creëert momenten van geven en ontvangen, gecombineerd met de beleving iets voor onszelf te willen hebben, maar dat wij juist niet kunnen krijgen.

Op de derde dag stond La Sucrière centraal. Deze voormalige suikerfabriek aan de kade langs de Saône staat tegenwoordig in een prachtige nieuwe wijk met winkelcentra, musea en vele wooncomplexen. Het vormt een van de kunstcentra van Lyon met dit keer drie verdiepingen vol hedendaagse kunst gericht op de thema’s circulatie en oneindigheid, geluid, interne kosmos, gevoel en geluid. Helaas ging het op deze locatie bergafwaarts met de kunstbeleving naarmate je hoger het gebouw in ging.  Daardoor lagen de toppers op de begane grond (waar je dan wel weer 2 keer! langs loopt). Wide White Flow van Hans Haacke trok direct de aandacht met het golvende parachutedoek. Achterin de drie suikersilo’s vonden wij de drie meest verrassende werken. Susanne Fritscher (Flügel, Klingen, 2017) en Doug Aitken (Sonic Sound II, 2013-2017) werkten beiden met geluid en beweging. Tomás Saraceno’s Hyperweb of the present trok de aandacht met een enorm spinnenweb (inclusief grote spin), dat het hier en nu symboliseert.

In de middag reisden wij met de trein naar L’Arbresle. Specifiek naar le Couvant de la Tourette, een kloostercomplex ontworpen door Le Corbusier. Niet alleen het gebouw was bijzonder (een Unesco monument), ook het werk van Lee Ufan zocht wezenlijk een relatie met de ontwerpen van Le Corbusier. Een bijzondere ervaring.

Elke dag had een vrij middagprogramma met de mogelijkheid om een facultatief programma te volgen. Dat waren dan Fondation Bullekian en het Couvant de la Tourette. Op de laatste ochtend was ook iedereen vrij. En ook deze ochtend was een facultatief traject, namelijk een bezoek aan Musée des Confluences. Dit nieuwe museum ontworpen door Coop Himmelb(l)au Architects ligt op de samenloop van de Rhône en de Saône. De collectie is een combinatie van volkenkunde, natuurwetenschappen, kunst en cultuur. Voor de gehele groep was dit een van de hoogtepunten van de reis. Niet alleen het gebouw en de ligging zijn bijzonder, ook de overweldigende inrichting van de exposities zorgde dat het museum een informatieve beleving was, waar we graag langer waren gebleven. De thema’s pasten veelal ook bij het verhaal van KaperGerlings: “Leren uit het verleden, bewust worden en ontwikkelen in het heden, kijken naar de toekomst.” Maar helaas, het vliegtuig had een vast tijdschema.

Lyon zelf is een bijzondere stad. In het centrum van de stad is de sfeer in vergelijking met Parijs beduidend relaxter is. Zo zien we constant dat jongeren voor minder mobiele ouderen in de trams en bussen opstaan en neemt iedereen de tijd op het terras, in het verkeer en in de winkel. De universiteiten in de binnenstad zorgen voor een dynamische sfeer ten aanzien van kunst, cultuur en bourgondische activiteiten. In de musea die wij bezochten was het enorm aantal kinderen en jongeren die met ouders of scholen de kunstmanifestatie en galerijen bezocht een opvallend fenomeen. Doorgaans geboeid met de kunstwerken bezig, geïnteresseerd, geduldig en gefocust. Iets dat in Nederland toch in veel mindere mate aanwezig is. 

De groep heeft genoten van een bijzondere reis. De gedeelde interesse of nieuwsgierigheid naar de kunst en de stad zorgde voor een gezamenlijk gespreksonderwerp. Iedereen vond ook buiten deze gedeelde interesse een goede aansluiting binnen de groep. Wijzelf kijken alweer uit naar onze volgende kunstreizen. De Biënnale van Berlijn, de architectuurbiënnale van Venetië en in 2020 opnieuw de kunstbiënnales van Lyon en Venetië.