Op 18 oktober 2018 startte wij onze reis naar de Franse kathedralen. Met een groep van 18 deelnemers en twee begeleiders gingen wij op pad om de basis van de Franse gotiek met eigen ogen te bekijken. Hoe ontstond deze stijl, hoe zien de gebouwen eruit en welke kunstwerken en verborgen schatten zijn hier te ontdekken? De reis is georganiseerd in samenwerking met SRC reizen en duurde 5 dagen, van 18 tot en met 22 oktober 2018. We nemen je mee in dit reisverslag op reis door het Île de France.
De gotiek is een Italiaanse benaming voor de kunst en architectuur dat destijds het Opus Francigenum werd genoemd: Frans werk. Deze bouw- en kunstperiode kwam op rondom 1100 na Christus in het Île de France, het domein van de Franse koningen en de hertogen van Aquitanië en Normandië. In de gebouwen en de kunstobjecten wordt de groeiende welvaart weerspiegeld die deze regio onderging in de 12e en 13e eeuw. Vanaf de bouw van de Basilique Saint Denis, de grafkerk van de Franse vorsten, ontwikkelde zich een nieuwe stijl die vooral niet Duits moest zijn. Tegen het einde van de 13e eeuw veranderde het economische en politieke klimaat, waardoor de gotische stijl in invloed afnam en langzaamaan plaats maakte voor de Renaissance.
Dag 1 - 18 oktober: Kathedraal van Laon en overnachting in Reims
Dag 2 - 19 oktober: Kathedraal van Reims en Église de Saint Jacques. Chateau Fontaineblue
Dag 3 - 20 oktober: Parijs: Kathedraal van Chartres en Musée de Cluny (musée national du Moyen Âge)
Dag 4 - 21 oktober: Notre Dame van Parijs, Saint Chapelle en de kathedraal van Saint-Denis (de koninklijke grafkerk)
Dag 5 - 22 oktober: Kathedraal van Beauvais en de kathedraal van Amiens
DAG 1 | OPSTAPPEN IN AMERSFOORT EN BREDA, BEZOEK AAN LAON
Een vroeg begin van de dag voor de meeste deelnemers. De bus haalde om 9 uur in Amersfoort en om 10 uur in Breda de deelnemers op. Al in Amersfoort stapten de reisleiders drs. Job Gerlings en drs. Dianne Timmerman op, beide architectuur- en kunsthistoricus. Gedurende de reis verzorgden zij korte colleges over de te bekijken gebouwen en hun geschiedenis. Op locatie gaven zij de rondleidingen en toelichting.
In de middag werd de eerste kerk bezocht, de kathedraal van Laon. Deze vroeggotische kerk werd in opdracht van de burgers én de bisschop gebouwd tussen 1160 en 1215. Daarmee een uitzondering op de andere kathedralen, die voornamelijk in opdracht van de kerkelijke machthebbers werden gebouwd. De kerk met zijn vijf torens, torent boven het landschap uit, mede door zijn ligging op de citadel, een heuvel midden in het verder vlakke landschap. De torens hebben gebeeldhouwde ossen, die volgens de legende tijdens de bouw tevoorschijn kwamen wanneer zij nodig waren.
In de avond arriveerden wij in Reims.
Onze reisleiders
Bezoek aan de kathedraal van Laon
DAG 2 | KATHEDRAAL VAN REIMS, ÉGLISE DE SAINT JACQUES, CHATEAU DE FONTAINBLEAU
De ochtend begon met een wandeling door Reims naar de kroningskathedraal in de stad en de kleinere (maar oudere) parochiekerk Église de Saint Jacques. De kathedraal van Reims was de plaats waar de Franse vorsten werden gekroond en vormt de stad is de plaats waar Jeanne d'Arc ter dood werd veroordeeld. De beelden aan de kathedraal verbeelden Frankrijk en de kerk is geheel gericht op de vorstelijke status. Dit is ook de enige kathedraal waar beeldhouwwerk aan de binnenzijde van de hoofdentree is geplaatst. Hierdoor vormde de gevel zowel buiten als binnen een prachtig decor voor de kroning van de Franse koning. De Église de Saint Jacques is een kleine parochiekerk die dichtbij de kathedraal gelegen is. Hier kregen wij een mooie impressie van de vroeg gotische stadskerken.
In de middag bezochten wij Chateau Fontainebleau. Het kasteel is gebouwd door François I in de vroege Renaissance (begin 16e eeuw), maar het jachtslot werd al door Lodewijk VII gebruikt. Het paleizencomplex geeft een mooi inzicht in de representatie van de verschillende vorsten vanaf François I tot en met Napoleon III. 's Avonds arriveerden wij in Parijs.
Bezoek aan de kathedraal van Reims
Bezoek aan Chateau Fontainebleau
DAG 3 | PARIJS: KATHEDRAAL VAN CHARTRES EN MUSÉE DE CLUNY (MUSEE NATIONAL DU MOYEN AGE)
Opnieuw op tijd de bus in deze ochtend en nu op weg naar de kathedraal van Chartres. Dit is de kathedraal waarvan de meeste onderdelen nog origineel zijn (de andere kathedralen zijn grootschalig gerestaureerd, na brand herstelt of gedurende de tijd aan de nieuwe smaak aangepast). Het beeldhouwwerk en de ramen geven samen een prachtig inzicht in het Middeleeuwse denken. Samen vormen zij een encyclopedie van de middeleeuwse kennis. Het gebouw zelf vormt een prachtig beeld van de veranderende bouwinzichten. De voorgevel (westwerk) is laat Romaans en heeft gotische elementen in zich, terwijl het schip en het koor wezenlijk volgens de gotische normen gebouwd zijn.
In de middag reden wij terug naar Parijs om hier Musée de Cluny te bezoeken. Dit museum is gewijd aan de middeleeuwse kunst en architectuur. De expositie 'Naissance de la sculpture Gothique' gaf een mooi inzicht in de ontwikkeling van de beeldhouwkunst van Romaanse sculpturen naar de gotische stijl. Ook de expositie rondom de tapijtenserie 'La Dame à la Licorne' gaf een mooi inzicht in de middeleeuwse fabeldieren.
Bezoek aan de Kathedraal van Chartres
Bezoek aan Musée de Cluny | musée national du Moyen Âge
DAG 4 | PARIJS: NOTRE DAME VAN PARIJS, SAINT CHAPELLE EN MUSEE DE CLUNY
Vandaag is het Parijs dat de klok slaat. Vroeg in de ochtend stapte wij de Notre Dame van Parijs naar binnen. Gedurende de ochtendmis wandelden wij door de zijbeuken en de kooromgang, terwijl de muziek van de mis het gebouw vulde. De kerk liet zien hoe de mis gevierd wordt en daarmee het gehele gebouw vult. De uitleg over de voorgevel stond in het teken van de 19e eeuwse aanpassingen van deze kathedraal. Wij zien tegenwoordig hier een van de meest aangepaste kathedralen van Frankrijk, waarbij de Franse architect Viollet-le-Duc in de 19e eeuw veel beeldhouwwerk heeft geplaatste (een reconstructie van de middeleeuwse situatie). Vervolgens wandelden wij in de middag naar Sainte Chapelle. Deze hofkapel die gebouwd is tussen 1243 en 1248 is het toonbeeld van de flamboyante gotiek. De hoge ramen, het rijke glas-in-lood en de gedetailleerde reliefs in de hoofdentree maken dit een unieke plek in de stad.
Vervolgens, van de hofkapel reisden wij naar het noorden naar de grafkerk van de Franse vorsten. De Basilique Cathédrale Saint Denis in de gelijknamige buitenwijk van Parijs is de basis van de Franse gotiek. Hier werd het de eerste kooromgang gebouwd met kruisribgewelven en luchtbogen. Binnen vroegen vooral de grafmonumenten van de vele koningen de aandacht.
Bezoek aan de Notre Dame in Parijs
Bezoek aan Saint-Chapelle (Parijs)
Bezoek aan Kathedraal van Saint-Denis
Op onze laatste dag bezochten wij op de weg van Parijs naar huis nog twee kathedralen. Symbolisch ook de laatste twee kathedralen die volgens de gotische bouw waren gebouwd en ook de hoogste twee kathedralen. De 47 meter hoge kathedraal van Beauvais is overweldigend in zijn hoogte. Helaas bleek al tijdens de bouw dat deze hoogte en ranke bouw de zwaartekracht te veel tartte. De bouwers stopten in 1274 nadat zij het net ingestorte deel van het koor hadden hersteld. Deze kathedraal heeft daarom alleen een koor en een transcept en binnen en buiten worden de pijlers en muren nog steeds gestut.
Later op de middag stond de kathedraal van Amiens op het programma. Deze kathedraal vormde het voorbeeld voor de noord-Europese kathedralen in Keulen en Utrecht. De beelden aan de gevels verkondigen de komst van de Messias en binnen is vooral de hoogte opnieuw overweldigend. Een leuk element was het Rad van Fortuin dat als beeldelement rondom het roosvenster in de zuidelijke transcept was verwerkt. Met Amiens rondden wij onze reis af. Een prachtige reis, waarin wij veel gezien hebben. Van het begin van de gotiek in Saint Denis naar het einde van de gotiek in Beauvais. Uitgeteld en vol van alle indrukken stapten wij uit in Breda en Amersfoort.
Bezoek aan de kathedraal van Beauvais
Bezoek aan de kathedraal van Amiens
