Berlijn, de creatieve hotspot in Europa. Na de val van de muur heeft deze stad een enorme aantrekkingskracht op jonge generaties kunstenaars, architecten, muzikanten en modeontwerpers. Samen met SRC Reizen hebben we (Job Gerlings en Ralph Kaper) deze reis georganiseerd van 1 t/m 1 oktober 2020 naar deze bruisende stad die zindert van de creativiteit. Helaas kon een deel van de reizigers in deze omstandigheden door code oranje en de gevolgen ervan niet mee. Maar we organiseren volgend jaar weer een nieuwe reis naar Berlijn!
Deze kunstreis stond in teken van de hedendaagse kunst en architectuur. Met o.a. een bezoek aan de 4 locaties van de 11e kunstbiënnale van Berlijn (4 locaties). De manifestatie is niet zoals veel andere soortgelijke evenementen doorgeschoven naar een ander jaar maar van de zomer naar het najaar. Omdat de kunstbiënnale verspreid was door het stadscentrum, was deze goed te combineren met stadswandelingen, architectuur en de reguliere musea en trekpleisters.
Ook bezochten we o.a. het Pergamon museum met de prachtige groteske Babylonische Isjtarpoort, Checkpoint Charlie en het Mauermuseum, de Brandenburger Tor, Martin-Gropius-Bau (het museum voor eigentijdse kunst).en de het Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche, Potsdammer Platz, een wijk met woonblokken ontworpen door de architect Aldo Rossi en de Siegesäule tijdens onze fietstocht in de ochtend op de vertrekdag. We trokken met onze enthousiaste leergierige en sympathieke groep 5 intensieve dagen op. Wel veel mondkapjes op en af, veel handen die tussendoor met desinfectie middel tijdens de reis van hand tot hand ging. Zeker noodzakelijk voor de veiligheid van de groep, maar of je er ooit aan went...? Tussen door lunchten, dineerden en borrelden samen en met een deel van de groep reisden we weer terug met de trein naar Nederland. Zoals we ook teruggekoppeld kregen van onze reizigers: Een geslaagde inspirerende en gezellige reis. We danken ook SRC-reizen die veel gedaan heeft om het in deze moeilijke situatie van passen en meten mogelijk te maken.
Van 1 donderdag 1 oktober t/m maandag 5 oktober reizen we met een groep naar Berlijn. Deze kunst-, architectuur- en geschiedenisreis met een bezoek aan de kunstbiënnale hebben we georganiseerd met onze vast reispartner SRC-reizen waar we afgelopen jaren veel reizen hebben gemaakt. In deze blog kun je onze reis volgen met verslagen, blogs en foto impressies van Job Gerlings en Ralph Kaper.
Het reisverslag wordt dagelijks bijgewerkt.
Dag 1
In de namiddag van deze eerste dag, arriveerden wij per trein op Berlin Hauptbahnhof. Met slechts 15 minuten lopen stonden we al in de hal van ons hotel, gelegen aan het Bertolt-Brecht-Platz aan de Spree. Na inchecken eerst aan het diner. De treinreis maakt, ook al zit je grotendeels van de tijd, hongerig.
's Avonds tijd voor een wandeling. Aangezien rondom het hotel meerdere restaurants gelegen zijn en het hotel hartje centrum ligt, is een avondwandeling snel gestart. Via de Friedrichstraße naar Unter den Linden. Hier vanavond niet naar de Brandenburgertor maar juist richting het Museumsinsel. De prachtige paleizen aan Unter den Linden zijn mooi uitgelicht. Een goed moment voor Job, ook omdat het nu redelijk rustig is, om de architectuur en een stukje van de Berlijnse geschiedenis uit te leggen. Met de Humbolt Universität die gelegen is in meerdere paleizen, de Staatsbibliothek, het Kronprinzenpalais en de Neue Wache met achter de hekken een replica van een beeld van Käthe Kollwitz.
Net voor het Museuminsel sloegen we af om via de Spree terug te wandelen naar ons hotel. Tijd voor een drankje en met de benen hoog.
Dag 2
Vandaag staan twee onderdelen van de Berlijnse Biënnale op het programma en omdat het eerste onderdeel op loopafstand is gelegen, starten we pas om 10.00 uur met een rustige ochtendwandeling door Berlin Mitte. Ook nu is onderweg veel te zien, zoals het Friedrichstadt-Palast met zijn roze gevels, de ehemaliges Kaiserliches Postfuhramt met zijn neo-renaissance gevel op Italiaanse wijze uitgevoerd met baksteen en gekleurd terracotta alsook op afstand bekeken de Nieuwe Synagoge in de Oranienburger straße.
Het KW Institute for Contemporary Art ligt er rustig bij in de Auguststraße. We zijn ruim op tijd voor een kopje koffie voordat de locatie open gaat. Alles op een rustig tempo, ook in de tentoonstellingslocatie zelf. Dit jaar geen gedrang van veel bezoekers, dankzij de tijdslots waar iedereen zich aan houdt. De Duitsers zijn over het geheel genomen erg correct met betrekking tot de noodmaatregelen van 2020.
Vooraf geeft Job een korte introductie over de te verwachten tentoonstelling (zie de vlogs). Binnen mag er niet rondgeleid worden vanwege de huidige maatregelen. Het instituut telt vier verdiepingen vol met kunst. Elk werk heeft voldoende ruimte om afzonderlijk bekeken te worden. Daar waar de curatoren dat wilden, werden werken als een geheel gepresenteerd. Zoals in de achterliggende zaal. Hier waren de kunstwerken zo gepresenteerd zodat zij samen een kerkelijke enscenering vormden met een altaar, een altaarstuk, zij-altaren en een reeks aan werken die als een passiegang konden worden gezien. Passend binnen het thema van antichurch.
Iedereen ging op eigen tempo door de tentoonstelling heen. Buiten op de binnenplaats ontmoetten wij elkaar weer, waarna een gezamenlijke lunch in een studentenkroeg om de hoek werd genuttigd. En op naar de tweede locatie. Dat is de grote afstand voor vandaag en de groep splits op in tweeën. Een deel met het openbaar vervoer en het andere deel te voet. Lopend was een goed uur, en het openbaar vervoer een half uur op weg naar de rand van Berlin Mitte. ExRotaprint ligt aan de Gottschedstraße in de wijk Berlin Gesundbrunnen. Een kleine locatie waar een verdiepingslag wordt gemaakt op de gehele tentoontstelling van de Berlijnse kunstbiënnale 'The Crack Begins Within'. Vooral bronnenmateriaal in boeken, korte filmpjes en archiefstukken, gecombineerd met verslagen van drie voortentoonstellingen van de biënnale die in het voorafgaande jaar waren georganiseerd.
Terug naar het hotel ging voor iedereen met de U-Bahn. Later op de avond samen eten. Net als de avond daarvoor een Duitse maaltijd in een ander restaurant nabij het hotel.
Dag 3
Deze derde dag is gepland als een vrije dag voor iedereen. Heerlijk een eigen pad kunnen kiezen voor een bezoek aan een bijzonder stukje van Berlijn. Het grappige is dat de gehele groep naar het Pergamon museum wil en zo wandelen we samen van het hotel naar dit prachtige, grotendeels gerenoveerde (en nog een beetje in de steigers) museum op het Museuminsel. Hier vergapen wij ons aan de grote verzameling aan Assyrische, Babylonische, Romeinse en Arabische kunst en architectuur. Want naast de vele beelden, tabletten, gebruiksvoorwerpen, trokken de Ishtar Poort, de marktpoort van Milete en de Mihrab uit Aleppo wel de meeste aandacht. Twee uren waren eigenlijk nog te weinig, maar op een gegeven moment is het hoofd vol van indrukken.
En we wilden ook nog wel meer dingen zien in de stad. Zoals het Hamburger Bahnhof met haar eigentijdse kunstcollectie. Alleen hadden we niet vooraf gereserveerd en daarmee was bij aankomst het museum al volledig volgeboekt. De Berlijners vierden ook massaal de nationale vrije dag op 3 oktober, de Dag van de eenwordiging van Duitsland.
Maar niet getreurd, ook buiten de musea biedt Berlijn veel moois. Vanuit het Hamburger Bahnhof maakten we een wandeling via het Hauptbahnhof over de Spree naar het Spreebogenpark, het Bundeskanzleramt en de Rijksdag. Dit gebied dat voor de val van de Muur door de muur gespleten werd is prachtig gerenoveerd met een samengaan van oude en eigentijdse architectuur en landschap.
Bij de Rijksdag werden we aangesproken door een kunstenaar-activist die zich hard maakte voor het zichtbaar krijgen van het staatselement in de Duitse grondwet. Volgens hem heeft de regering de neiging om de eerste 16 punten van de Duitse grondwet te accentueren, waarin de Rechten van de Mens zijn vastgelegd. Terwijl volgens hem in het eerst volgende punt de regering en overheid in de grondwet zijn vastgelegd. Een rustige uiteenzetting op een dag die rondom de Rijksdag in het teken stond van protesten 'tegen en voor van alles', zoals een politieagent ons rustig vertelde.
Aangezien deze dag bijzonder warm was voor het jaar met 24 graden, was het diner ook buiten op een terras bij de Italiaan. We vonden dat het na twee dagen stevige Duitse maaltijden tijd was voor een andere keuken.
Dag 4
Op deze vierde dag gingen we opnieuw naar de Berlijnse kunstbiënnale. Dit keer twee locaties die in de wijken Kreuzberg en Friedrichstadt zijn gelegen. We starten dit keer bij Daadgalerie. Een kleine locatie in een oud winkel of garagepand (de gevel kan twee kanten op) waar men een antwoord zocht op de vraag of je met kleding jouw omgeving kan vormen, bewonen en transformeren. De grote van de locatie zorgde dat wij redelijk snel door deze tentoonstelling heen waren. Tijd voor koffie en een lekkere lunch, maar eerst op pad richting het Martin Gropius Bau.
Met de bus pakten we een eerdere halte om ook nog even langs Checkpoint Charlie te gaan. Deze voormalige Amerikaanse grensovergang tussen Oost en West Berlijn is een van de meest gefotografeerde en toeristische plekken van de Berlijnse Muur. En vanaf deze plek wandelen via de Zimmerstraße naar Topographie des Terrors, precies op de lijn van de muur tussen Oost en West.
Na de lunch een bezoek aan Topographie des Terrors. Een museum gewijd aan de wandaden van het Duitse Naziregime, met vooral de nadruk op het werk van de Gestapo en SS. Een indrukwekkende tentoonstelling die de grootschaligheid van Tweede Wereldoorlog en de geweldadige en moordlustige wanpraktijken die daarin werden uitgevoerd zichtbaar maakt.
Aan het einde van de dag stappen wij Martin-Gropius-Bau binnen, voor ons de laatste locatie van de Berlijnse Biënnale. Hier willen de curatoren ons bewust maken hoe een museale expositie culturen tot een museumstuk kunnen maken. Gebruiksvoorwerpen verliezen zo hun context en rituele voorwerpen raken misplaatst. Op de bovenste verdieping van dit grote gebouw worden wij in dit verhaal meegenomen. Een afsluitend hoofdstuk die de antropologische kunst een platform geeft. Onze kijk als westerling hoeft niet de enige blik op de wereld te zijn.
Deze middag sluiten we gezamenlijk af met een kop koffie, thee of biertje. Daarna gaat iedereen zelf op pad, richting hotel om 's avonds samen te dineren. Toevallig treffen wij elkaar al veel eerder, namelijk bij het Pariser Platz en de Brandenburger Tor. Iedereen was op een andere manier via het Potsdammer platz hiernaar toe gereisd. Hoe een grote stad toch weer heel klein kan zijn.
De laatste avond samen vieren wij met een gezamenlijk diner om de hoek van ons hotel. Wat hebben we een geluk dat precies op de hoek van 'ons' plein een straat is vol met leuke restaurants en terrassen aan de Spree.
Dag 5
Twee van onze reisgenoten nemen in de ochtend al afscheid van de groep. Zij reizen eerder zelf met de trein naar Nederland. De overgebleven groep pakt de fiets en begint aan een fietstocht door Berlijn. Job neemt ons mee langs een paar architectonische hoogtepunten en bijzondere plekken in de stad.
De eerste stop is de Schutzenstraße bij het woonblok van Aldo Rossi. Hij was in 1990 gevraagd om dit blok weer te doen herbouwen naar de tradities van de Berlijnse woonblokken. De felle kleuren spatten van de muren, ondersteunt door de opgeblazen zuilen en frontons, gecombineerd met industriële elementen en andere typische Duitse bouwelementen.
Vervolgens een bezoek aan het Joods Historisch Museum, ontworpen door Daniel Liebeskind. Dit keer alleen de buitenzijde. De zigzaggende elementen zijn moeilijk te zien van de zijkant, maar dankzij een plattegrond en wat uitleg komt het gebouw toch tot leven.
Daarna naar het Mehringplatz, een prachtig voorbeeld van jaren '60 bouw, waarin gemeenschapszin weer centraal stond, met grootschalige woningbouw. Het plein was al in 1730 als een geometrisch plein ontworpen en werd door architect Hans Scharoun tot een cirkelvormig plein omgetoverd. Rondom de eerste woningrij ligt een binnenstraat, waarachter een tweede rij woningblokken staat. Zo krijgen we de typische jaren '60 beelden met winkels met grote glazen puien in smalle straten met bovenwoningen daarboven.
Daarna volgde een stukje rijden naar het Potsdammer Platz, het Time Square van Berlijn in de jaren '90 om via Tiergarten en de Siegessäule naar Kurfürstendamm te rijden. Hier bezochten wij de Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche. Een groot geluk met een lokale kunstgeschiedenisstudente die hier een gratis rondleiding startte. Zij gaf een goed beeld van de voormalige kerk, de nog bestaande iconografie en de kracht van de nieuwe kerk met haar glas-in-lood vensters.
Na de lunch was het tijd om terug te rijden richting het hotel. Opnieuw via Tiergarten en nog een laatste maal langs de Rijksdag brachten wij onze fietsen terug bij de fietsenverhuur. Aan het einde van de middag stapten wij de trein op terug naar Nederland. Een ontspannen reis ter afsluiting van vijf dagen vol indrukken, gezelligheid, lekker eten en een goed gezelschap.